گزارشی از خرید وفروش اسکناس‌های نو در آستانه عید غدیر

سیده ملیحه فلاح هاشمیان | شهرآرانیوز؛ فریاد می‌زند دلار، اما روی زین موتورش انواع واقسام اسکناس نوی ریالی را چیده است. جواب نگاه پرسشگر ما و لبخند عکاس شهرآرانیوز از این تناقض را با تلخندی می‌دهد و می‌گوید: «یک سال داد می‌زنیم دلار، این یک هفته که می‌خواهیم ریال‌نو بفروشیم، قاتی کرده ایم.» اگر از سادات باشید و به دنبال پول، احتمالا در روز‌های نزدیک به عید بزرگ غدیر خم، برای تهیه عیدی سری به خیابان امام خمینی (ره) مشهد زده اید و با فروشنده‌های اسکناس‌های نو برخورد کرده اید. شاید هم، چون بانک ملی برای دریافت پول نو دست رد به سینه شما زده است، مجبور شده اید برای تهیه اسکناس‌های تانخورده، تا چندبرابر ارزش آن هزینه پرداخت کنید.
حدود یک هفته‌ای می‌شود که فروشندگان پول، بازار را دو قسمت کرده اند؛ پیاده رو سمت بانک ملی، بورس ریال فروش‌ها و پیاده رو سمت اداره پست مرکزی، بورس دلارفروش‌ها شده؛ البته این روز‌ها کفه رفت وآمد در بورس ریال فروش ها، سنگین‌تر است.

پول نو نداریم‌

می‌گویند سوالی که جوابش را می‌دانید، نباید بپرسید، اما بازهم برای اینکه خیالمان راحت شود، قبل از اینکه سراغ فروشندگان خیابانی ریال برویم، برای بار چندم در یک هفته اخیر به بانک ملی مرکزی می‌رویم، اما جوابمان همان است که روز اول گفتند: «پول نو نداریم.» به شعب دیگر بانک‌ها هم سر می‌زنیم. نتیجه همان است؛ خبری از اسکناس‌های تانخورده نیست. برخی سادات می‌گویند که شنیده اند باید برای دریافت پول نو از بانک ها، از یک ماه قبل ثبت نام می‌کردند، اما کسی از باجه داران بانک آن را رد یا تایید نمی‌کند و همه می‌گویند که بی خبر هستند.

ارزش اسکناس بیشتر؛ سود کمتر

همه به دیوار بانک ملی تکیه زده اند و بساط فروش اسکناس‌های نو را در مقابلشان پهن کرده اند. اول از همه یک کودک ده ساله ایستاده است با دو بسته اسکناس ۱۰ هزار ریالی و یک بسته ۲۰ هزار ریالی و پشت سر چند نفری که قیمت می‌گیرند. ما سوال تکراری «چند؟» را می‌پرسیم و او مثل یک نوار ضبط شده می‌گوید: «هزاری ۱۸۰، ۲ هزاری ۲۸۰.» معنی اش این می‌شود که شما باید برای یک بسته صدتایی اسکناس هزار تومانی، ۱۸۰ هزار تومان پرداخت کنید و برای بسته ۲ هزارتومانی، ۲۸۰ هزار تومان.

سراغ فروشنده بعدی می‌رویم. قیمت‌ها در این بورس تقریبا یکی است. در این بازار، بسته ۵ هزار تومانی چاپ جدید ۸۰۰ هزار تومان و قدیمی‌ها ۶۸۰ هزار تومان، بسته ۱۰ هزار تومانی، یک میلیون و ۲۵۰ هزار تومان و بسته‌های ۵۰۰ تومانی، ۱۵۰ هزار تومان قیمت دارد.
به قول یکی از فروشنده‌ها هرچه ارزش اسکناس بیشتر باشد، سود آن کمتر است. این یعنی شما باید برای اسکناس‌های نو ۵۰۰ تومانی ۲۰۰ درصد، برای هزار تومانی‌ها ۸۰ درصد، برای ۲ هزار تومانی‌ها ۴۰ درصد، برای ۵ هزار تومانی‌های چاپ قدیم ۳۶ درصد و برای اسکناس‌های ۱۰ هزار تومانی، ۲۵ درصد سود پرداخت کنید.

اسکناس در حد نو

دو پسر نوجوان اسکناس‌های ۱۰، ۵۰، ۱۰۰، ۲۰۰ و ۵۰۰ تومانی را در پلاستیک‌های شفاف پیچیده اند و روی یک جعبه میوه ردیف کرده اند. یکی شان می‌گوید: هر بسته ۱۰۰ هزار تومان. می‌گویم: بسته ۵۰۰ تومانی را همکارانتان ۱۵۰ هزار تومان می‌فروشند. می‌گوید: آن‌ها نو است و این‌ها در حد نو، تا ندارد، اما به «ترق ترقی» اسکناس نو هم نیست. می‌پرسیم: هزاری و ۲ هزاری در حد نو چند؟ پاسخ می‌دهد: فقط ۵۰۰ به پایین.
در بین همین پرس وجو‌های ما، فروشنده کناری با یک خانم بحثش می‌شود که باید کارت شناسایی نشان دهد یا با کارت بانکی که برایش پیامک می‌آید، خرید کند.

بالاخره کنار می‌آیند و فروشنده یک تکه مقوای سفید را که شماره کارتش را با ماژیک روی آن نوشته است، به دست خانم خریدار می‌دهد تا برود و پول را به کارت واریز کند. ماجرا را از فروشنده می‌پرسیم. می‌گوید: برخی افراد با کارت بانکی دیگران می‌آیند و چندمیلیون هم خرید می‌کنند. بعد کاشف به عمل می‌آید که کارت خودشان نبوده است و وقتی صاحب کارت پیگیری می‌کند، یقه ما را می‌گیرد.

روزی ۲۰ میلیون تومان فروش پول نو

از فروشنده‌های این خیابان می‌پرسیم که باتوجه به قیمت اسکناس‌ها فروش دارند؟ بازارشان رونق دارد یا کم فروغ است؟ جواب همه آن‌هایی که این سوال را ازشان می‌پرسیم، یک بله محکم است: «بله؛ فروش خوبی داریم»، اما زیر بار نمی‌روند که جزئیات بیشتری برایمان بگویند. سعی می‌کنند با یکی دو جمله، بحث را جمع کنند؛ مثلا اینکه روزی چندمیلیون می‌فروشیم، خوب است، خدا را شکر. در این بین یک فروشنده جوان، جواب‌های کامل تری می‌دهد. او می‌گوید: از یک هفته قبل تا همین امروز، به طور میانگین روزی ۲۰ میلیون تومان فروش داشته ایم. اتفاقا امسال، چون کرونا کم شده است، میهمانی‌ها رونق گرفته و تقاضا برای پول نو بیشتر شده است. البته سود ما یک تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان بیشتر نیست؛ چون خودمان هم از واسطه می‌خریم.

از تهران می‌خریم

از همین فروشنده جوان می‌پرسیم این اسکناس‌ها در این حجم از کجا به پشت دیوار‌های بانک رسیده است؟ می‌گوید: از دلال‌های تهران. هرقدر بخواهید، پول نو دارند. البته چند دست می‌چرخد تا به ما برسد؛ مثلا همین بسته‌های هزاری، ۱۶۵ هزار تومان به دست ما رسیده است؛ یعنی فقط ۱۵ هزار تومان سود می‌کنیم.
قانع نمی‌شویم. سوالمان را از فروشنده‌های دیگر هم می‌پرسیم. پاسخ‌ها همین است. همه راست یا دروغ یک جمله را می‌گویند که این پول‌ها از تهران آمده است و نهایت سود آن‌ها در هر بسته، ۱۰ تا ۲۰ هزار تومان است.

چرا همیشه در زمان‌هایی که تقاضا برای پول نو زیاد است، اسکناس‌های تانخورده به جای شعب بانک دست دلال هاست؟ متقاضیان پول نو از چه زمانی باید به فکر باشند تا بتوانند نیاز خود را از شعب بانکی تامین کنند؟ تاکنون چه میزان پول نو در شعب بانک‌های مشهد توزیع شده است و ناظران برای کنترل آن چه اقداماتی انجام می‌دهند؟ یک منبع آگاه در بانک ملی که نمی‌خواهد نامی از او برده شود، می‌گوید که بانک ما فقط گرفتن آمار توزیع پول نو را برعهده دارد و وظیفه اصلی توزیع آن برعهده خزانه بانک مرکزی است.

او می‌گوید: گاهی خود ما نیز در روز‌هایی که تقاضا برای پول نو زیاد است، از این افراد خرید می‌کنیم و ما هم نمی‌دانیم که این پول‌ها دقیقا از کجا می‌آید، اما اطمینان داریم که از شعب بانکی مشهد نیست. با دفتر ناظر بانک مرکزی در استان تماس می‌گیریم که متاسفانه تا لحظه تهیه این گزارش، موفق به برقراری ارتباط با مسئولان آن دفتر نمی‌شویم و این سوال همچنان به قوت خود باقی می‌ماند که این پول‌ها در این حجم چطور به پشت دیوار‌های بانک رسیده است؟